تقویم ایرانی

گاهنامه ایران باستان

ایرانیان سال خورشیدی نگاه می‌داشتند (یعنی بر اساس ارتباط خورشید با زمین). و سال را به دوازده ماه و هر ماه به سی روز بخش می‌کردند. به این ترتیب سال 360 روز  و شروع سال بعد هر سال پنج روز و پنج ساعت و 48 دقیقه و 46 ثانیه زودتر انجام می‌شد. هخامنشیان رفع این مشکل را دنبال می‌کردند. ساسانیان تقسیم دوازده ماه، و هر ماه سی روز، در سال را حفظ کردند برای هر روز نامی معین کردند و پنج روز هم به آخر سال افزودند به نام «گات‌ها». به این ترتیب، سال ساسانی 365 روز شد و برای جبران ساعت و 48 ثانیه ، هر یکصد و بیست سال، یک ماه به سال می‌افزودند.

در آغاز سده ششم میلادی ساسانیان روش «کبیسه» را برگزیدند یعنی هر چهار سال یک روز به ماه می‌افزودند و آن را به نام "اورداد" یعنی روز افزوده خداداد می‌نامیدند.

هفت روز اول ماه به نام اهورا مزدا و امشا سپندان (اورمزد، بهمن، اردیبهشت، شهریور،سپندار مزد، خرداد، امرداد) و 23 روز دیگر به نام ایزدان است. روزهای اول، هشتم، پانزدهم و بیست سوم هر ماه بنام خداوند است (اورمزد، دی به آذر،دی به مهر،دی به دین) بنابراین می‌شود از جهتی گفت که هر ماه به دو بخش هفت روز و دو بخش هشت روز تقسیم می‌شود و این نزدیک‌ترین شباهت تقسیمات ماه زرتشتی  با ماه به چهار هفته‌ای است.

نامهای سی روز ماه چنین است:

اورمزد                           خداوند جان و خرد 

بهمن                            منش (اندیشه) نیک    

اردیبهشت                      راه راستی، دادگری 

شهریور                          توان برگزیده و سازنده   

سپندارمزد                       مهر و آرایش افزاینده 

خرداد                              رسایی و خودشناسی

امرداد                             بی‌مرگی و جاودانی

دی به آذر                          آفریدگار

آذر                                   آتش، فروغ

آبان                                   آب‌ها

خیر                                   خورشید

ماه                                    ماه

تیر                                      ستاره باران

گوش                                     گیتی

دی به مهر                     آفریدگار

مهر                             پیمان و دوستی

سروش                         کارکرد به ندای وجدان، پیام آور، راستی و دین

رشن                             دادگری

فروردین                        روان پاسدار، پیشرفت

وِرهرام                         پیروزی

رام                               صلح و آشتی

باد                                  باد (هوا)

دی به دین                        آفریدگار

دین                                 وجدان و دین

ارد                                  برکت و داده اهورایی

اشتاد                                کار، داد، راستی

آسمان                                آسمان

زامیاد                                زمین

مانتره سپند                     سخن اندیشه‌زا، نماز، گفتار نیک

انارام                             نور درخشنده و روشنایی بی‌پایان .

نام دوازده ماه سال:

فروردین                         ماه فروشی‌ها(روانهای پاسدار وپیشرفت‌دهنده)

اردیبهشت                      ماه راستی‌ها و دادگری‌ها

خرداد                            ماه خودشناسی‌ها و رسایی‌ها

تیر                                ماه برکت و فراوانی

امرداد                           ماه بی‌مرگی‌ها، جاودانی

شهریور                         ماه نیروی سازنده و برگزیده

مهر                               ماه دوستی و پیمان

آبان                                ماه آب‌ها

آذر                                 ماه آتش و فروغ پاکی

دی                                ماه وحش، دادار

بهمن                            ماه خرد (منش نیک

اسفند                        ماه مهر و آرامش افزاینده

ماخذ: کتاب فلسفه زرتشت