سرزمین آریو برزن (کهگیلویه و بویر احمد)
از سایت گردشگری آی تور با ادرس www.ituor.comبازدید نماییدسرزمین آریو برزن (کهگیلویه و بویر احمد)
از سایت گردشگری آی تور با ادرس www.ituor.comبازدید نماییداستان یزد
- استان یزد :
استان یزد درقسمت مرکزی فلات ایران و در حاشیه ی دشت های کویر لوت ، با مساحتی حدود ۱۳۱ هزار و ۵۵۱ کیلومتر مربع ، چهارمین استان وسیع کشور محسوب می شود . این استان از شمال غرب با استان سمنان ، از غرب با استان اصفهان ، از جنوب غرب با استان فارس ، از شرق با استان خراسان شمالی ، از شمال شرق با استان خراسان رضوی و از شرق و جنوب شرق با استان کرمان همسایه است. مرکز استان یزد ، شهر یزد است و شهرهای مهم آن عبارتند از : ابرکوه ، بافق ، تفت ، مهریز ، میبد ، اردکان .
استان یزد در دامنه « سلسله کوه های مرکزی ایران » واقع شده و از پستی ، بلندی ، چاله‌ها و کفه‌های کویری‌متعددی تشکیل شده است. ناهمواری‌های استان مشتمل بر تپه‌های پای کوهی، دشت‌ها ، بیابان‌ها ، نواحی کویری وتپه‌های ماسه‌ای است. در استان دو رشته کوه متفاوت از هم وجود دارد . اولی بخشی از کوه هایی است که در جهت‌شمال غربی - جنوب شرقی از مرکز ایران عبور می‌کنند و به « کوه های مرکزی ایران « معروف هستند . دومی شامل‌رشته کوه هایی می شوند که در مناطق مرکزی ، شمالی و شرقی استان قرار دارند. « رشته شیرکوه » که مانند دیواری‌قسمت‌های مرکزی استان را از بخش غربی آن یعنی « چاله ابرقو » جدا می‌کند ، همواره از برف و یخ پوشیده شده و درتامین آب شهرهای یزد ، تفت و مهریز نقش مهم و اساسی دارد و در ادامه حیات شهرهای بزرگ یزد، تفت و مهریز نقش مهم و اساسی دارند .
بلندترین ناحیه استان یعنی « رشته کوه های شیرکوه » با ارتفاع ۴۰۷۵ متر ، در بخش جنوب غرب استان قرار گرفته و با جهت شمالی شرقی – جنوب شرقی استان را به دو قلمرو « شرقی » و « غربی » جدا می کند و اما پست ترین ناحیه یزد ، شمال تا شمال شرق را در بر می گیرد که همراه با « باتلاق های نمک » است.
یکی دیگر از ناهمواری های استان وجود است که « دشت رسوبی یزد » ، در فلات مرکزی ایران ، از حوزه های مهم جغرافیایی کشور محسوب می شود . این دشت رسوبی از « دامنه شیرکوه » در جنوب آغاز می شود و با شیب ملایمی تا « کویر سیاه کوه » در شمال ادامه می یابد .
استان یزد یکی از خشک ترین مناطق حوزه داخلی کشور به شمار می آید که حدود ۱۲/۵ میلیون هکتار از منابع طبیعی را در حاشیه کویر مرکزی ایران در برگرفته است . این استان از نظر پستی و بلندی تنوع فراوانی دارد، به طوری که ارتفاع آن از سطح دریای آزاد در نقاط مختلف متفاوت و از حدود ۸۵۰ متر در اطراف ریگ زرین تا حدود ۴۰۰۰ متر در شیرکوه متغییر است . همچنین دشت های کویری استان ، همانندی زیادی با دشت کویر و دشت لوت دارند. عمده ترین کویرهای استان یزد شامل کویر سیاهکوه ، کویرریگ زرین ، کویرالله آباد ، کویر ساغند ، کویر دره انجیر ، کفه مهدی آباد ، کویر مروست ، کویر ابرکوه و کفه تاغستان می‌باشد.
از نظر آب و هوایی ؛ استان یزد به دو علت اساسی دارای « آب و هوای خشک » است. اول آنکه بر روی « کمربند خشک جهانی « واقع شده ودیگر آنکه از دریاهای « آزاد عمان « و « خلیج‌فارس » و « دریاچه‌های داخلی » و « بادهای رطوبت‌زای دریایی » بسیار دوراست . یکی از عوامل مهمی که باعث اعتدال نسبی آب و هوای یزد شده وجود « ارتفاعات‌مهم » در اطراف منطقه است ، به طوری که در بهبود هوای استان اثر گذاشته و لذا محیط زیستی مناسبی را در منطقه به وجود آورده است . البته به جز « منطقه کوهستانی شیرکوه « ، سایر نقاط استان یزد ، « اقلیم گرم « ، « خشک » و « بیابانی » دارد که از غرب و جنوب غربی به طرف شمال شرقی‌و شرق خشک‌تر می‌شود.
ستان یزد ، همچنین ، با قرار گرفتن در بخش مرکزی فلات ایران و نیز به علت وجود « کویرهای بزرگ لوت » ، « دشت کویر » تا « دریاچه نمک قم » ، « کویر نمک هرات » ، « مروست » تا « کویر نمک ابر کوه » و « باتلاق گاوخونی » دارای نا مناسب ترین عوامل طبیعی حاکم بر فلات مرکزی ایران است. به این معنی که ؛ این استان به لحاظ واقع شدن در « مرکز ایران » و « دوری از دریا » شرایط آب و هوائی ویژه ای دارد . از یک طرف « بلندی های شمالی البرز » و « غرب زاگرس » ، مانع نفوذ رطوبت های خزری و مدیترانه ای است و از سوی دیـگر مجاورت استـان یـزد با « کـویر خـشک و پـهناور ایـران مـرکزی » موجب آب و هوای « خشک صحرائی » می گردد و به همین دلیل بارش سالانه اندک ، رطوبت نسبی ناحیه و نوسانات شدید درجه حرارت سبب گردیده تا استان یزد یکی از خشک ترین استان های کشور باشد .
پس به طور کلی ؛ قلمرو وسیعی از استان یزد از نظر تقسیمات اقلیمی ، زیر پوشش « اقلیم‌های خشک » و « فرا خشک » قرار گرفته است. دور بودن منطقه از سفره های آب وسیع ، کمی مقدار بارندگی و بالا بودن میزان تبخیر، عامل اصلی این خشکی به شمار می‌آید . فقط گستره‌های « نیمه مرتفع » و « مرتفع کوهستانی » استان که به علت پدیده های جوی ، باران بیشتری دریافت می‌کنند ، در گروه « اقلیم‌های نیمه خشک » و « نیمه مرطوب » قرار می‌گیرند.
سیستم بارندگی استان یزد از نوع مدیترانه ای است که در قلمرو این استان ، از سمت شرق و شمال به سمت غرب و جنوب، بر میزان بارندگی و بارش افزوده می‌شود،
بارش اندک همراه با تبخیر شدید ، دور بودن از دریا ، نزدیکی با کویر خشک و پهناور نمک ، رطوبت نسبی کم همراه با گرمای بسیار ، از عواملی هستند که استان یزد را به گونه « خشک ترین استان ایران » در آورده است. گذشته از آن، در این منطقه نوسان شدید درجه حرارت نیز وجود دارد.
به این ترتیب ، آب و هوای استان یزد به علت قرار گرفتن در « کمربند خشک جهانی » ، دارای زمستا‌ن کوتاه ، سرد و مرطوب است که از آبان ماه شروع شده و تا اواخر بهمن ادامه دارد و در مقابل از تابستان گرم ، طولانی و خشک برخوردار است که از اسفند ماه تا مهر به طول می انجامد .
به طوری که در مناطق کویری استان، نظیر کویر سیاهکوه، ریگ زرین و دره انجیر، میزان بارندگی سالانه با نوساتی در سالهای خشک و تر، نزدیک ۵۰ میلی متر است. ولی در ارتفاعات استان نظیر شیرکوه، باجگان، بن لخت و ندوشن، میزان بارندگی از حدود ۳۰۰ تا ۴۵۰ میلی متر متغیر است.
علاوه بر موارد ذکر شده ؛ « وزش باد » در استان یزد که یکی از استان‌های کویری کشور به شمار می‌آید ، از اهمیت خاصی برخوردار است . « جریان باد » به طور کلی به دلیل تغییرات دمایی و یا ورود سامانه های گرم و سرد به منطقه به وجود می‌آید . « وزش بادهای سیاه » در استان یزد به دلیل برخورداری از اقلیم خشک امری عادی به شمار می‌آید . « باد غالب » در استان ، بیشتر « باد شمال غربی » است که به خصوص از اواسط بهار تا اوایل پاییز می‌وزد. اما « بادهای جنوب شرقی » در شش ماه اول و « بادهای غربی » در چهار ماه از سال ، یعنی از آبان تا بهمن در مراتب اهمیت بعدی قرار دارند .
بلندترین ناحیه استان یعنی « رشته کوه های شیرکوه » با ارتفاع ۴۰۷۵ متر ، در بخش جنوب غرب استان قرار گرفته و با جهت شمالی شرقی – جنوب شرقی استان را به دو قلمرو « شرقی » و « غربی » جدا می کند و اما پست ترین ناحیه یزد ، شمال تا شمال شرق را در بر می گیرد که همراه با « باتلاق های نمک » است.
یکی دیگر از ناهمواری های استان وجود است که « دشت رسوبی یزد » ، در فلات مرکزی ایران ، از حوزه های مهم جغرافیایی کشور محسوب می شود . این دشت رسوبی از « دامنه شیرکوه » در جنوب آغاز می شود و با شیب ملایمی تا « کویر سیاه کوه » در شمال ادامه می یابد .
استان یزد یکی از خشک ترین مناطق حوزه داخلی کشور به شمار می آید که حدود ۱۲/۵ میلیون هکتار از منابع طبیعی را در حاشیه کویر مرکزی ایران در برگرفته است . این استان از نظر پستی و بلندی تنوع فراوانی دارد، به طوری که ارتفاع آن از سطح دریای آزاد در نقاط مختلف متفاوت و از حدود ۸۵۰ متر در اطراف ریگ زرین تا حدود ۴۰۰۰ متر در شیرکوه متغییر است . همچنین دشت های کویری استان ، همانندی زیادی با دشت کویر و دشت لوت دارند. عمده ترین کویرهای استان یزد شامل کویر سیاهکوه ، کویرریگ زرین ، کویرالله آباد ، کویر ساغند ، کویر دره انجیر ، کفه مهدی آباد ، کویر مروست ، کویر ابرکوه و کفه تاغستان می‌باشد.
از نظر آب و هوایی ؛ استان یزد به دو علت اساسی دارای « آب و هوای خشک » است. اول آنکه بر روی « کمربند خشک جهانی « واقع شده ودیگر آنکه از دریاهای « آزاد عمان « و « خلیج‌فارس » و « دریاچه‌های داخلی » و « بادهای رطوبت‌زای دریایی » بسیار دوراست . یکی از عوامل مهمی که باعث اعتدال نسبی آب و هوای یزد شده وجود « ارتفاعات‌مهم » در اطراف منطقه است ، به طوری که در بهبود هوای استان اثر گذاشته و لذا محیط زیستی مناسبی را در منطقه به وجود آورده است . البته به جز « منطقه کوهستانی شیرکوه « ، سایر نقاط استان یزد ، « اقلیم گرم « ، « خشک » و « بیابانی » دارد که از غرب و جنوب غربی به طرف شمال شرقی‌و شرق خشک‌تر می‌شود.
ستان یزد ، همچنین ، با قرار گرفتن در بخش مرکزی فلات ایران و نیز به علت وجود « کویرهای بزرگ لوت » ، « دشت کویر » تا « دریاچه نمک قم » ، « کویر نمک هرات » ، « مروست » تا « کویر نمک ابر کوه » و « باتلاق گاوخونی » دارای نا مناسب ترین عوامل طبیعی حاکم بر فلات مرکزی ایران است. به این معنی که ؛ این استان به لحاظ واقع شدن در « مرکز ایران » و « دوری از دریا » شرایط آب و هوائی ویژه ای دارد . از یک طرف « بلندی های شمالی البرز » و « غرب زاگرس » ، مانع نفوذ رطوبت های خزری و مدیترانه ای است و از سوی دیـگر مجاورت استـان یـزد با « کـویر خـشک و پـهناور ایـران مـرکزی » موجب آب و هوای « خشک صحرائی » می گردد و به همین دلیل بارش سالانه اندک ، رطوبت نسبی ناحیه و نوسانات شدید درجه حرارت سبب گردیده تا استان یزد یکی از خشک ترین استان های کشور باشد .
پس به طور کلی ؛ قلمرو وسیعی از استان یزد از نظر تقسیمات اقلیمی ، زیر پوشش « اقلیم‌های خشک » و « فرا خشک » قرار گرفته است. دور بودن منطقه از سفره های آب وسیع ، کمی مقدار بارندگی و بالا بودن میزان تبخیر، عامل اصلی این خشکی به شمار می‌آید . فقط گستره‌های « نیمه مرتفع » و « مرتفع کوهستانی » استان که به علت پدیده های جوی ، باران بیشتری دریافت می‌کنند ، در گروه « اقلیم‌های نیمه خشک » و « نیمه مرطوب » قرار می‌گیرند.
سیستم بارندگی استان یزد از نوع مدیترانه ای است که در قلمرو این استان ، از سمت شرق و شمال به سمت غرب و جنوب، بر میزان بارندگی و بارش افزوده می‌شود،
بارش اندک همراه با تبخیر شدید ، دور بودن از دریا ، نزدیکی با کویر خشک و پهناور نمک ، رطوبت نسبی کم همراه با گرمای بسیار ، از عواملی هستند که استان یزد را به گونه « خشک ترین استان ایران » در آورده است. گذشته از آن، در این منطقه نوسان شدید درجه حرارت نیز وجود دارد.
به این ترتیب ، آب و هوای استان یزد به علت قرار گرفتن در « کمربند خشک جهانی » ، دارای زمستا‌ن کوتاه ، سرد و مرطوب است که از آبان ماه شروع شده و تا اواخر بهمن ادامه دارد و در مقابل از تابستان گرم ، طولانی و خشک برخوردار است که از اسفند ماه تا مهر به طول می انجامد .
به طوری که در مناطق کویری استان، نظیر کویر سیاهکوه، ریگ زرین و دره انجیر، میزان بارندگی سالانه با نوساتی در سالهای خشک و تر، نزدیک ۵۰ میلی متر است. ولی در ارتفاعات استان نظیر شیرکوه، باجگان، بن لخت و ندوشن، میزان بارندگی از حدود ۳۰۰ تا ۴۵۰ میلی متر متغیر است.
علاوه بر موارد ذکر شده ؛ « وزش باد » در استان یزد که یکی از استان‌های کویری کشور به شمار می‌آید ، از اهمیت خاصی برخوردار است . « جریان باد » به طور کلی به دلیل تغییرات دمایی و یا ورود سامانه های گرم و سرد به منطقه به وجود می‌آید . « وزش بادهای سیاه » در استان یزد به دلیل برخورداری از اقلیم خشک امری عادی به شمار می‌آید . « باد غالب » در استان ، بیشتر « باد شمال غربی » است که به خصوص از اواسط بهار تا اوایل پاییز می‌وزد. اما « بادهای جنوب شرقی » در شش ماه اول و « بادهای غربی » در چهار ماه از سال ، یعنی از آبان تا بهمن در مراتب اهمیت بعدی قرار دارند .
استان یزد از سرزمینهای کهن و تاریخی ایران زمین است . در بعضی از منابع تاریخی ، بنای اولیه برخی از شهرهای این استان چون میبد را به سلیمان پیغمبر ، یزد را به ضحاک و اسکندر مقدونی و ابر کوه را به ابراهیم پیغمبر نسبت داده اند که این خود بیانگر قدمت و دیرینگی پیشینیه تاریخی و فرهنگی سرزمین و مردم این دیار است . مجموعه آثار باستانی پراکنده موجود در این استان نیز به سهم خود گویای این پیشینه تاریخی است . آثاری چون دست افزار های سنگی بدست آمده از دره های شیر کوه ، نگاره های روی تخت سنگ کوه ارنان ، تکه سفالهای منقوش نارین قلعه میبد – متعلق به دوره عیلامی ، غارهای استان و آثار معماری و شهر سازی باستانی نشان می دهد شهرنشینی در یزد ، در چهار نقطه باستانی مهریز و فهرج ، یزد ، رستاق و میبد و اردکان متمرکز بود . پژوهشگران این منطقه را که در مسیر شاهراه های باستانی ری – کرمان و پارس – خراسان قرار داشت ، جزو سرزمینهای دوردست مادها شمرده اند .
تاریخ سکونت انسان در این خطه از هزاره سوم پیش از میلادفراتر رفته است ، به طوری که در عهد پیشدادیان طوایف در حال کوچ از بلخ به پارس، این سرزمین را یزدان ، نامیدند و از آن زمان به بعد یزد محل عبادت شد . از مهم‌ترین مراکز اسکان اولیه این سرزمین به مهرپادین یا مهریز ، پهره یا فهرج ، خورمیش ، ادر یا اردکان ، شواز، قلاع موبدان در میبد ، طرنج ، عقدا و اشکذر می‌توان اشاره کرد . شهر یزد به عنوان محلی پاک و مقدس در رأس تمام آبادی‌های مزبور قرار داشته است .
به عقیده مورخان ، بنای یزد ، توسط « یزدگرد اول ساسانی » بوده و وجه تسمیه یزد را با نام « یزدگرد اول » و واژه « یزش » را با معنای « ستایش و نیایش » مترادف دانسته اند . یزد ، یعنی آفریننده خوبی ها ، پاکی ها و شهر خداست . نام گذاری این شهر با واژه « ستایش و نیایش» در زبان پارسی میانه و با واژه « یزدان یا یزتان» به معنی پاک ، مقدس ، فرخنده و همچنین به معنی ذات خدا در ارتباط است .
منطقه یزد بی گمان ، در دوران هخامنشی دارای راه های بزرگ و معتبر ، راه داری ، مراکز پستی و چاپار بوده است . زیرا علاوه بر راه های شناخته شده باستانی ، از روی مدارک پیشین ، راه های فراموش شده ای نیز که در روزگار باستان به مرکز اقتصادی و فرهنگی ایران باستان می پیوسته به تازگی شناسایی شده اند .
در دوران حکومت ساسانیان ، به ویژه در زمان « قباد » ،« انوشیروان » و« یزدگرد اول » ، این منطقه از جایگاه اجتماعی و اقتصادی ویژه ای بر خوردار بوده و به عمران و آبادی آن ، توجه بسیار شده است.
در دوره اسلامی ، سرزمین یزد به دست مسلمانان افتاد و قبایل عرب به سوی ایران سرازیر شدند .گروهی نیز از « قبیله های بنی تمیم» و« بنی عامر » ، در کوی عر ب های یزد ، استقرار یافتند و به شهر یزد ، « لقب دارالعباره » دادند .
در سده ۴ و ۵ هـ . ق ، دیلمیان توانست ، بخش های از غرب و جنوب ایران و عراق را به دست گیرند ، با آغاز حکومت دیلمیان ؛ تعدادی ازعلویان به یزد مهاجرت کردند و در کوی حسنیان ساکن شدند .
با روی کار آمدن حکومت سلجوقی در سال ٤٤٣ هـ .ق ، « طغرل سلجوقی » ، شخصی به نام « شمس الملوک ظهیر الدین ابومنصور فرامرز » را به حکومت مستقل یزد و ابر کوه منصوب کرد . زمان حکومت « ابومنصور فرامرز» همزمان با حکومت طغرل ، آلب ارسلان و ملک شاه سلجوقی بود و این سلاطین احترام ویژه ای برای وی قایل بودند . پس از مرگ « ابومنصور فرامز » ، به ترتیب فرزندش« موید الدوله ابومنصور علی بن فرامرز » ، « علاءالدوله کالیجار» و « پسرش امیر فرامرز » ، بر یزد حکومت کردند . اما از آن جا که « امیر فرامرز» پسری نداشت ، حکومت یزد به دو دختر وی واگذارشد و « رکن الدین سام بن وردان روز » ، به اتابکی آنان گماشته شد . بدین ترتیب حکومت یزد ، از « آل کاکویه » به« اتابکان یزد» انتقال یافت .
« رکن الدین سام » ، پس از زمان کمی ، یعنی در سال ٥٨٤ هـ . ق ، از کار اتابکی دختران امیر فرامرز کنار رفت و برادرش « عزالدین » ، به اتابکی رسید . « اتابکان یزد» با ایجاد پیوندهای زناشویی ، روابط دوستانه ای با سلجوقیان بر قرار کردند و مورد احترام و مشورت آنان بودند . « اتابکان» در آبادی و عمران یزد تلاش زیادی کردند و بناهای زیادی از خود به یادگار گذاشتند.
پس از حمله سپاه مغول به ایران ، « سلطان ابومنصور اتابک » و « قطب الدین » هرچند پیروزی چنگیز را پذیرفتند ولی توانستند با زیرکی و کیاست ، برای حفظ امنیت یزد در مقابل حمله های ویران گر سپاه مغول ، جانشینان حکومت خود را به عنوان دست نشانده های مغول ، معرفی و نگه دارند . همچنین ؛ در این دوره بود که راه داری و نگه داری را ه ها ، توسط بزرگان و امرا مورد توجه قرارگرفت . با برقرار امنیت و اآرامش نسبی در یزد ، فعالیت های بازرگانی و پیشرفت شهرها ، آباد ی ها و مبادله کالاهای مختلف ، رونق یافت و کالاهای یزدی تا آن سوی آب های جنوبی ایران ، به ویژه هندوستان راه یافت .
سرانجام در سال ٧١٨ هـ . ق حکومت آخرین اتابک خاندان اتابکان یزد یعنی « حاجی شاه بن یوسف » ، به دست « امیر مبارزالدین محمد بن مظفر » به پایان رسید . « امیر مظفر » ، بزرگ خاند ان مظفر ، از نوادگان« غیاث الدین خراسانی» بود ، که در دربار ایلخانان مغول وارد خدمت شد و به « حکومت میبد» رسید ، پس از شکست « حاجی شاه بن یوسف » از طرف « ابوسعید بهادر خان » به حکومت یزد رسید . ولی « مبارزالدین محمد » پس از مرگ « ابو سعید بهادر خان » دم از استقلال زد و بر کرمان ، شیراز و قلمرو « حکومت ملوک شبان کاره » ، در جنوب ایران پیروز شد و بدین ترتیب در سال ٧٢٣ هـ . ق ، « حکومت آل مظفر » را تشکیل دا د .
منطقه یزد ، در طول یک سده فرمان روایی مغول ها بر ایران ، بیش از دو برابرگسترش یافت و با مدیریت و تدبیر « امیر مبارزالدین محمد » ، به یکی از مرکز فعالیت سیاسی و اقتصادی کشور تبدیل شد . با درگذشت « امیر مبارزالدین محمد« در سال ٧٦٥ هـ . ق ، قلمروی حکومت وی بین پسرانش تقسیم شد ، به طوری که « سلطان احمد » ، در کرمان ، « شاه محمود » در اصفهان ، « شاه یحیی » در یزد و« شاه شجاع » درفارس و بخشی از خوزستان به حکومت پرداختند . حکومت ٧٧ ساله « خاندان آل مظفر » اوج دوران شکوفایی و بزرگی منطقه از نظر فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی محسوب می شود . از دیگر ویژگی های مهم « دوره مظفریان» رونق صوفی گری در یزد است. شاهان ، شاه زاده گان و بزرگان مظفری علاقه زیادی به صوفیان یزد داشتند و در میان خاندان مظفری از احترام ویژه ای بر خوردار بودند.
با حمله « تیمور لنگ » به ایران ، در سا ل ٧٩٥ ه . ق ، « حکومت خاندان آل مظفر» خاتمه یافت . « تیمور لنگ » پس از استقرار بر ایران ، « حکومت یزد» را به یکی از نزدیکان خود سپرد . اما با بازگشت « تیمور» به « ماوراءالنهر» ، گروهی به رهبری شخصی به نام « آبدار » ، با تکیه بر محبوبیت « خاندان آل مظفر» در بین مردم ، یزد را از دست حاکم تیموری بیرون آوردند. و به دنبال این جریان « سلطان محمد » ، پسر « ابوسعید طبسی » ، یزد را به دست آورده و استقلال آن را اعلام کرد . در پی این اقدام « سلطان محمد » ، نوه تیمور لنگ ، « پیر محمد » ، که در آن زمان حاکم فارس بود به کمک حاکم سیستان همراه با سپاهی ره سپار یزد شده و یزد را به محاصره خود در آوردند و پس از مدت کوتاهی محاصره شهر شکسته شد . « تیمور لنگ » برای حفظ جایگاه هنری واهمیت یزد ، دستور داد نسبت به مردم این سامان نرمی نشان داده مالیات دو ساله را نگیرند و دستور ساخت برج و باروی شهر ونیز دارالحکومه معروف را داد .
ایالت یزد پس از مرگ تیمور ، مدتی محل درگیری « نوادگان تیمور » ، « پیر محمد » و « اسکندر» بو د. « شاهرخ » پسر تیمور با پیروز شدن بر دیگران حکومت یزد را به« امیر جلال الدین » ، پسر« چخماق سامی » سپر د. وی نه تنها با مردم یزد به خوبی رفتار می کرد بلکه برای عمران و آبادی این سرزمین نیز کوشید و بناهای بسیاری از خود بر جای نهاد ، که برخی از آن ها هنوز برجای مانده از آثار تاریخی و دیدنی استان یزد به شمار می روند.
با روی کار آمدن « ترکمانان قراقویونلو » و« آق قویونلو» ، یزد از دست« تیموریان» بیرون آمد و امیران ترکمن ، یکی پس از دیگری بر ایالت یزد حکومت کردند.
با تسلط شاه اسماعیل صفوی بر تمام ایران در ٩١٣ ه . ق ، حکومت طوایف گوناگون خاتمه یافت. در زمان حکومت « شاه تهماسب صفوی » ، یکی از صوفیان سرشناس به نام « نعمت الله باقی » ، پسر « میرزا عبدالباقی » ، پس از ازدواج با « دختر شاه اسماعیل» به حکومت یزد رسید .
در پی حمله افغان ها به ایران ، مردم یزد ، به رهبری « میرزا عنایت سلطان » ،توانستند در مقابل این سپاه مقاومت کنند به طوری که « محمود افغان » ، در گشودن یزد ناکام ماند و راهی اصفهان شد. اما سرانجام « اشرف افغان » ، جانشین « محمود » ، پس از چهار سال نبرد توانست یزد را بگشاید .
اما « نادرشاه افشار » پس از تاسیس « حکومت افشاریه » موفق به بیرون راندن افغا ن ها از ایران شد و پس از این اقدام ، « محمد تقی خان » ، « خواهر زاده عنایت سلطان» را به حکومت یزد منصوب منصوب کرد . وی و فرزندانش ، تا آخر دوره قاجار ، در نقش حاکم یا مستوفی یزد خدمت های ارزنده ای به این سرزمین کرده و آثار تاریخی و بناهای دیدنی بسیاری در یزد به یادگار گذاشتند این منطقه در دوره قاجاریه و پس از آن در آرامش و آبادانی به سر برده و هم اکنون نیز یکی از مهم ترین و ارزشمندترین مناطق ایران است .
تاریخ سکونت انسان در این خطه از هزاره سوم پیش از میلادفراتر رفته است ، به طوری که در عهد پیشدادیان طوایف در حال کوچ از بلخ به پارس، این سرزمین را یزدان ، نامیدند و از آن زمان به بعد یزد محل عبادت شد . از مهم‌ترین مراکز اسکان اولیه این سرزمین به مهرپادین یا مهریز ، پهره یا فهرج ، خورمیش ، ادر یا اردکان ، شواز، قلاع موبدان در میبد ، طرنج ، عقدا و اشکذر می‌توان اشاره کرد . شهر یزد به عنوان محلی پاک و مقدس در رأس تمام آبادی‌های مزبور قرار داشته است .
به عقیده مورخان ، بنای یزد ، توسط « یزدگرد اول ساسانی » بوده و وجه تسمیه یزد را با نام « یزدگرد اول » و واژه « یزش » را با معنای « ستایش و نیایش » مترادف دانسته اند . یزد ، یعنی آفریننده خوبی ها ، پاکی ها و شهر خداست . نام گذاری این شهر با واژه « ستایش و نیایش» در زبان پارسی میانه و با واژه « یزدان یا یزتان» به معنی پاک ، مقدس ، فرخنده و همچنین به معنی ذات خدا در ارتباط است .
منطقه یزد بی گمان ، در دوران هخامنشی دارای راه های بزرگ و معتبر ، راه داری ، مراکز پستی و چاپار بوده است . زیرا علاوه بر راه های شناخته شده باستانی ، از روی مدارک پیشین ، راه های فراموش شده ای نیز که در روزگار باستان به مرکز اقتصادی و فرهنگی ایران باستان می پیوسته به تازگی شناسایی شده اند .
در دوران حکومت ساسانیان ، به ویژه در زمان « قباد » ،« انوشیروان » و« یزدگرد اول » ، این منطقه از جایگاه اجتماعی و اقتصادی ویژه ای بر خوردار بوده و به عمران و آبادی آن ، توجه بسیار شده است.
در دوره اسلامی ، سرزمین یزد به دست مسلمانان افتاد و قبایل عرب به سوی ایران سرازیر شدند .گروهی نیز از « قبیله های بنی تمیم» و« بنی عامر » ، در کوی عر ب های یزد ، استقرار یافتند و به شهر یزد ، « لقب دارالعباره » دادند .
در سده ۴ و ۵ هـ . ق ، دیلمیان توانست ، بخش های از غرب و جنوب ایران و عراق را به دست گیرند ، با آغاز حکومت دیلمیان ؛ تعدادی ازعلویان به یزد مهاجرت کردند و در کوی حسنیان ساکن شدند .
با روی کار آمدن حکومت سلجوقی در سال ٤٤٣ هـ .ق ، « طغرل سلجوقی » ، شخصی به نام « شمس الملوک ظهیر الدین ابومنصور فرامرز » را به حکومت مستقل یزد و ابر کوه منصوب کرد . زمان حکومت « ابومنصور فرامرز» همزمان با حکومت طغرل ، آلب ارسلان و ملک شاه سلجوقی بود و این سلاطین احترام ویژه ای برای وی قایل بودند . پس از مرگ « ابومنصور فرامز » ، به ترتیب فرزندش« موید الدوله ابومنصور علی بن فرامرز » ، « علاءالدوله کالیجار» و « پسرش امیر فرامرز » ، بر یزد حکومت کردند . اما از آن جا که « امیر فرامرز» پسری نداشت ، حکومت یزد به دو دختر وی واگذارشد و « رکن الدین سام بن وردان روز » ، به اتابکی آنان گماشته شد . بدین ترتیب حکومت یزد ، از « آل کاکویه » به« اتابکان یزد» انتقال یافت .
« رکن الدین سام » ، پس از زمان کمی ، یعنی در سال ٥٨٤ هـ . ق ، از کار اتابکی دختران امیر فرامرز کنار رفت و برادرش « عزالدین » ، به اتابکی رسید . « اتابکان یزد» با ایجاد پیوندهای زناشویی ، روابط دوستانه ای با سلجوقیان بر قرار کردند و مورد احترام و مشورت آنان بودند . « اتابکان» در آبادی و عمران یزد تلاش زیادی کردند و بناهای زیادی از خود به یادگار گذاشتند.
پس از حمله سپاه مغول به ایران ، « سلطان ابومنصور اتابک » و « قطب الدین » هرچند پیروزی چنگیز را پذیرفتند ولی توانستند با زیرکی و کیاست ، برای حفظ امنیت یزد در مقابل حمله های ویران گر سپاه مغول ، جانشینان حکومت خود را به عنوان دست نشانده های مغول ، معرفی و نگه دارند . همچنین ؛ در این دوره بود که راه داری و نگه داری را ه ها ، توسط بزرگان و امرا مورد توجه قرارگرفت . با برقرار امنیت و اآرامش نسبی در یزد ، فعالیت های بازرگانی و پیشرفت شهرها ، آباد ی ها و مبادله کالاهای مختلف ، رونق یافت و کالاهای یزدی تا آن سوی آب های جنوبی ایران ، به ویژه هندوستان راه یافت .
سرانجام در سال ٧١٨ هـ . ق حکومت آخرین اتابک خاندان اتابکان یزد یعنی « حاجی شاه بن یوسف » ، به دست « امیر مبارزالدین محمد بن مظفر » به پایان رسید . « امیر مظفر » ، بزرگ خاند ان مظفر ، از نوادگان« غیاث الدین خراسانی» بود ، که در دربار ایلخانان مغول وارد خدمت شد و به « حکومت میبد» رسید ، پس از شکست « حاجی شاه بن یوسف » از طرف « ابوسعید بهادر خان » به حکومت یزد رسید . ولی « مبارزالدین محمد » پس از مرگ « ابو سعید بهادر خان » دم از استقلال زد و بر کرمان ، شیراز و قلمرو « حکومت ملوک شبان کاره » ، در جنوب ایران پیروز شد و بدین ترتیب در سال ٧٢٣ هـ . ق ، « حکومت آل مظفر » را تشکیل دا د .
منطقه یزد ، در طول یک سده فرمان روایی مغول ها بر ایران ، بیش از دو برابرگسترش یافت و با مدیریت و تدبیر « امیر مبارزالدین محمد » ، به یکی از مرکز فعالیت سیاسی و اقتصادی کشور تبدیل شد . با درگذشت « امیر مبارزالدین محمد« در سال ٧٦٥ هـ . ق ، قلمروی حکومت وی بین پسرانش تقسیم شد ، به طوری که « سلطان احمد » ، در کرمان ، « شاه محمود » در اصفهان ، « شاه یحیی » در یزد و« شاه شجاع » درفارس و بخشی از خوزستان به حکومت پرداختند . حکومت ٧٧ ساله « خاندان آل مظفر » اوج دوران شکوفایی و بزرگی منطقه از نظر فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی محسوب می شود . از دیگر ویژگی های مهم « دوره مظفریان» رونق صوفی گری در یزد است. شاهان ، شاه زاده گان و بزرگان مظفری علاقه زیادی به صوفیان یزد داشتند و در میان خاندان مظفری از احترام ویژه ای بر خوردار بودند.
با حمله « تیمور لنگ » به ایران ، در سا ل ٧٩٥ ه . ق ، « حکومت خاندان آل مظفر» خاتمه یافت . « تیمور لنگ » پس از استقرار بر ایران ، « حکومت یزد» را به یکی از نزدیکان خود سپرد . اما با بازگشت « تیمور» به « ماوراءالنهر» ، گروهی به رهبری شخصی به نام « آبدار » ، با تکیه بر محبوبیت « خاندان آل مظفر» در بین مردم ، یزد را از دست حاکم تیموری بیرون آوردند. و به دنبال این جریان « سلطان محمد » ، پسر « ابوسعید طبسی » ، یزد را به دست آورده و استقلال آن را اعلام کرد . در پی این اقدام « سلطان محمد » ، نوه تیمور لنگ ، « پیر محمد » ، که در آن زمان حاکم فارس بود به کمک حاکم سیستان همراه با سپاهی ره سپار یزد شده و یزد را به محاصره خود در آوردند و پس از مدت کوتاهی محاصره شهر شکسته شد . « تیمور لنگ » برای حفظ جایگاه هنری واهمیت یزد ، دستور داد نسبت به مردم این سامان نرمی نشان داده مالیات دو ساله را نگیرند و دستور ساخت برج و باروی شهر ونیز دارالحکومه معروف را داد .
ایالت یزد پس از مرگ تیمور ، مدتی محل درگیری « نوادگان تیمور » ، « پیر محمد » و « اسکندر» بو د. « شاهرخ » پسر تیمور با پیروز شدن بر دیگران حکومت یزد را به« امیر جلال الدین » ، پسر« چخماق سامی » سپر د. وی نه تنها با مردم یزد به خوبی رفتار می کرد بلکه برای عمران و آبادی این سرزمین نیز کوشید و بناهای بسیاری از خود بر جای نهاد ، که برخی از آن ها هنوز برجای مانده از آثار تاریخی و دیدنی استان یزد به شمار می روند.
با روی کار آمدن « ترکمانان قراقویونلو » و« آق قویونلو» ، یزد از دست« تیموریان» بیرون آمد و امیران ترکمن ، یکی پس از دیگری بر ایالت یزد حکومت کردند.
با تسلط شاه اسماعیل صفوی بر تمام ایران در ٩١٣ ه . ق ، حکومت طوایف گوناگون خاتمه یافت. در زمان حکومت « شاه تهماسب صفوی » ، یکی از صوفیان سرشناس به نام « نعمت الله باقی » ، پسر « میرزا عبدالباقی » ، پس از ازدواج با « دختر شاه اسماعیل» به حکومت یزد رسید .
در پی حمله افغان ها به ایران ، مردم یزد ، به رهبری « میرزا عنایت سلطان » ،توانستند در مقابل این سپاه مقاومت کنند به طوری که « محمود افغان » ، در گشودن یزد ناکام ماند و راهی اصفهان شد. اما سرانجام « اشرف افغان » ، جانشین « محمود » ، پس از چهار سال نبرد توانست یزد را بگشاید .
اما « نادرشاه افشار » پس از تاسیس « حکومت افشاریه » موفق به بیرون راندن افغا ن ها از ایران شد و پس از این اقدام ، « محمد تقی خان » ، « خواهر زاده عنایت سلطان» را به حکومت یزد منصوب منصوب کرد . وی و فرزندانش ، تا آخر دوره قاجار ، در نقش حاکم یا مستوفی یزد خدمت های ارزنده ای به این سرزمین کرده و آثار تاریخی و بناهای دیدنی بسیاری در یزد به یادگار گذاشتند این منطقه در دوره قاجاریه و پس از آن در آرامش و آبادانی به سر برده و هم اکنون نیز یکی از مهم ترین و ارزشمندترین مناطق ایران است .
مردم استان یزد از « نژاد آریادی » و « ایرانی » هستند و به علت موقعیت جغرافیایی ویژه این استان ، از آمیختن با نژادهای غیر ایرانی تا اندازه ای مصون مانده اند . در روزگار باستان و با آغاز شهرنشینی در این سرزمین ، نژادهای دیگری در این ناحیه زندگی می کردند که با نژادهای اصلی ترکیب شدند . علاوه بر مهاجرت آریایی ها به ایران ، در دوره های بعد نیز ، گروه های از اعرب ، ترک ها ، مسیحی ها و کلیمی ها به این منطقه آمده و در این جا ساکن شدند .
مردم استان یزد به « زبان فارسی رایج » ، با پاره ای ویژگی های گویشی سخن می گویند . برخی ویژگی های گویشی در میان شهرستانهای این استان محسوس است . زبان شناسان نیم زبان های جدید ایرانی را به دو دسته غربی و شرقی تقسیم کرده اند . « لهجه یزدی » جزو « نیم زبان های مرکزی دسته غربی » است که در بخش غرب فلات ایران ، تا حدود مرزهای ایران رواج دارد . علاوه بر این ها ، « زرتشتیان یزد » به زبان نیاکان خویش یعنی « زبان فارسی دری » سخن می گویند . ولی این زبان به دلیل پاره ای عوامل اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی با زبان فارسی ترکیب شده و کم کم به فراموشی سپرده می شود .
مردم استان یزد به « زبان فارسی رایج » ، با پاره ای ویژگی های گویشی سخن می گویند . برخی ویژگی های گویشی در میان شهرستانهای این استان محسوس است . زبان شناسان نیم زبان های جدید ایرانی را به دو دسته غربی و شرقی تقسیم کرده اند . « لهجه یزدی » جزو « نیم زبان های مرکزی دسته غربی » است که در بخش غرب فلات ایران ، تا حدود مرزهای ایران رواج دارد . علاوه بر این ها ، « زرتشتیان یزد » به زبان نیاکان خویش یعنی « زبان فارسی دری » سخن می گویند . ولی این زبان به دلیل پاره ای عوامل اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی با زبان فارسی ترکیب شده و کم کم به فراموشی سپرده می شود .
استان یزد از دیر باز منطقه ای صنعتی بوده و صنایع آن به دو صورت صنعتی و دستی رواج داشته است. فرش بافی ، چاقو سازی ، سبد بافی ، سنگ تراشی ، پارچه بافی ، زیلو بافی ، سرامیک ، سفال سازی ، کرباس بافی ، طلا و نقره کاری از صنایع دستی یزد هستند . این استان از نظر صنایع کارخانه ای اکنون دارای کارخانه های تولیدی بزرگ و کوچک است. علاوه برکارگاه های کوچک نساجی و شیرینی سازی ، که شمار آنها بسیار است، ده ها واحد تولیدی دیگر وجود دارد که در رشته های گوناگون فعالیت می کنند . صنایع ماشینی ریسندگی و بافندگی از سال ۱۳۱۲ هـ . ش ، در استان یزد پدید آمد . اساس این دگرگونی وجود صدها کارگاه سنتی بافندگی و هزاران بافنده ماهر و هنرمند در این منطقه بوده ، که هم زمان با نخستین حرکت های صنعتی شدن ریسندگی و بافندگی در کشور، به مراکز تولیدی کارخانهای روی آوردند . استان یزد با دارا بودن ۳۳۰ واحد تولیدی نساجی ، نیمی از منسوجات کشور را تولید و عرضه می کند و ۷۰ درصد زمینه های اشتغال صنعتی استان یزد ، به این صنایع تعلق دارد. علاوه بر صنایع ماشینی و صنایع دستی ؛ صنعت شیرینی‌سازی نیز در استان یزد از قدمتی دیرینه برخوردار است و محصولات آن صاحب شهرتی جهانی هستند که از مرزهای ایران فراتر رفته است . مهم‌ترین شیرینی‌جات یزدی با نام‌های قطاب ، پشمک و باقلوا شهرت دارند.
با وجود شرایط آب و هوایی و زیستی نامناسب منطقه ، تشکیلات زمین شناختی این استان، ذخیره های بزرگ معدنی را در دل خود ، جای داده است ، به طوری که می توان این استان را منطقه ای معدنی نامید . بزرگترین قطب های معدنی آهن ایران در استان یزد قرار دارد . همچنین می‌توان از معادن غنی سرب و روی مهدی آباد ، کوشک ، دره انجیر و منصور آباد ، بوکسیت صدرآباد ، معدن اورانیوم ساغند اردکان که در نوع خود در خاورمیانه بی نظیر است ، مس اردکان و تفت ، نام برد . گذشته از این ها ، معدن های فلزی ، سنگ های تزیینی با کیفیت بسیار بالا ، مانند : مرمر ، مرمریت ، گرانیت ، چینی و نیز موادی چون باریت ، گچ ، فسفات ، نمک به فراوانی در سطح استان یزد وجود دارد.
استان یزد در بخش کشاورزی به دلیل خشکی آب و هوا و میزان بارندگی کم در بین استان‌های ایران ، کمترین اراضی کشاورزی را به خود اختصاص داده است . عمده محصولات کشاورزی یزد شامل خرما ، پسته و گندم می شود .
با وجود شرایط آب و هوایی و زیستی نامناسب منطقه ، تشکیلات زمین شناختی این استان، ذخیره های بزرگ معدنی را در دل خود ، جای داده است ، به طوری که می توان این استان را منطقه ای معدنی نامید . بزرگترین قطب های معدنی آهن ایران در استان یزد قرار دارد . همچنین می‌توان از معادن غنی سرب و روی مهدی آباد ، کوشک ، دره انجیر و منصور آباد ، بوکسیت صدرآباد ، معدن اورانیوم ساغند اردکان که در نوع خود در خاورمیانه بی نظیر است ، مس اردکان و تفت ، نام برد . گذشته از این ها ، معدن های فلزی ، سنگ های تزیینی با کیفیت بسیار بالا ، مانند : مرمر ، مرمریت ، گرانیت ، چینی و نیز موادی چون باریت ، گچ ، فسفات ، نمک به فراوانی در سطح استان یزد وجود دارد.
استان یزد در بخش کشاورزی به دلیل خشکی آب و هوا و میزان بارندگی کم در بین استان‌های ایران ، کمترین اراضی کشاورزی را به خود اختصاص داده است . عمده محصولات کشاورزی یزد شامل خرما ، پسته و گندم می شود .
- سوغات :
- صنایع دستی : انواع لباس های ترمه بافی شده ، زیلو ، سفال ، سرامیک با نقش های اصیل مرغ و ماهی و خورشید خانم ، فرش ، گیوه
- بخش شیرینی : باقلوا ، پشمک ، زولبیا ، حاجی بادام ، سوهان ، قطاب ، لوز بید مشک ، لوز پسته ، لوز نارگیل ، لوز زعفرانی
- جاذبه های طبیعی – گردشگری :
- ابرکوه : دامنه کوه پوزه سیاه ، دامنه کوه سفیدی ، دامنه کوه اعلا ، دامنه کوه گاشار ، دامنه کوه ده عرب ، غار اعلا ، غار لاحسینی ، کویر ابرکوه
- اردکان : کویر اردکان یا ساه کوه ، دامنه کوه تپه ریگ ، دامنه کوه های خذانق ، دامنه کوه های ندوشن ، غار شگفت یزدان ، طبیعت بخش خرانق ، طبیعت شهرستان اردکان ، منطقه چک چکو یا پیریسو
- بافق : پارک ساحلی زاینده رود در بافق ،پارک شهدای زینعلی ، تپه های شنی در روستای صادق آباد دامنه کوه بن لخت ، تپه های شنی حسن آباد ، چشمه پیروزی ، چشمه آب مرغو ، چنار ۱۰۰۰ ساله باجگان بافق ، طبیعت روستای شادکام ، طبیعت روستای قطرم ، یا پیر قرم ، طبیعت منطقه درند ، منطقه حفاظت شده کوه بافق ، منطقه ییلاقی و چنار کهن سال همسک ، منطقه بیشه در ، منطقه ارس باجگان ، نخلستان های شهر بافق
- تفت : آبشار دره گاهان ، تفرجگاه دره گاهان ، دامنه کوه عقاب ، چشمه تار مهر ، چشمه نصیری ، غار نباتی نصرآباد ، طبیعت دامنه شیرکوه ، طبیعت دره سیر – بیدکان
مهریز : آب معدنی چاه گله ، تپه ماهوری کالمند ، دامنه کوه ریگ ، دامنه کوه مگسل ، چشمه فصلی غربال بیز ، چشمه فصلی دامگاهان ، حاشیه رودخانه فصلی منشاد ، سرو کهن سال مهریز ، غار آهکی کوه بیروییه، طبیعت دره آدروشک ، منطقه حفاظت شده حیات وحش کالمند بهادران
- میبد : پارک بهاران ، پارک رهگذر ، کویر ساغند
- جاذبه های تاریخی :
- برکوه : آب انبار ابرکوه ، امام زاده سید احمد ، امام زاده شهیدان ، درخت سرو ۴۰۰۰ ساله ، قلعه رباط ، قلعه عزت آباد ، مسجد جامع ، مناره مسجد نظامیه ، گنبد عالی ، خانه آقازاده ، یخچال خشتی
اردکان : آب انبار قلعه ، آتشکده شریف آباد ، آتشکده احمد آباد ، امام زاده میر سید محمد ، امام زاده سید نورالدین ، رباط شاه زاده ، رباط خرگوشی ، زیارتگاه پیر سبز ، زیارتگاه پیر هریشت ، زیارتگاه پیران زرتشتی ، زیارتگاه پیر شاه اشتادا یزد ، زیارتگاه پیرشاه مهر ایزد ، زیارتگاه پیرشاه مراد ، زیارتگاه پیرشاه فریدون ، تکیه بازار نو ، دخمه های شریف آباد ، دخمه ترک آباد ، حسینیه بازار نو ، حمام سعدیا ، خانقاه اردکان ، کارگاه های ارده گیری ، مقبره روح الله خاتمی ، فرودگاه انگلیس ها ، مسجد زیرده ، مسجد جامع آب انبار دوراه ، مسجد زردک موزه مردم شناسی
- بافق : ارگ عبدالرضا خان بافقی ، امام زاده عبدالله بن موسی ، باغ تیتو ، باغ سرچشمه یا باغ سلوچ ، باغ عمارات ، باغ سر در صدرآباد ، تپه های تاریخی قاضی میر جعفر ، خانه وحشی بافقی ، خانه قاضی میر جعفر ، قلعه کافر ، قلعه صادق آباد ، قلعه شهرآباد ، مدرسه علمیه ، مسجد سر استخر ، مسجد امام حسین (ع) ، مسجد حاج حسین ، مسجد چهارده معصوم (ع) ، مسجد فاطمیه بافق ، مسجد آهن شهر ، مسجد صاحب الزمان (ع) ، مسجد حاجی سید حسن ، محله لرد ، میدان خان
تفت : آب انبار سرده ، آب انبار برسه ، آتشکده های زرتشتی ، آسیاب و دژ پهلوان ، بقعه سید گل گل سرخ توران پشت ، بقعه پیر مراد توران پشت ، بقعه چهل دختران توران پشت ، بقعه شیخ جنید توران پشت ، بقعه شاه خلیل ثانی حسینیه غیاث آباد ، حسینیه شاه ولی ، سنگ قبر صفی قلی بیک ، سنگ قبر خانش بیگم ، قدمگاه مرتضی علی ، قلعه شواز ، مسجد و حسینیه محله گرمسیر ، مسجد شاه ولی ، مسجد شاه یحیی ، مسجد جامع بیدا خوید ، مسجد شیخ علی بنیمان ، مسجد توران پشت ، مسجد اسلامیه یا فراشاه ، مزار توران پشت ، نقوش تخته سنگ کوه ارنان
- مهریز : آرامگاه شیخ عبدالله ، آرامگاه بها الدین ، امام زاده پیر غیب ، باغ پهلوان پور ، برج و آسیاب پیر نورکی ، دروازه مهریجرد ، خانه سر یزد ، قدمگاه حضرت علی (ع) ، قلعه گبری ، قلعه مهرپادین ، قلعه خورمیز ، قلعه سر یزد ، قلعه هرفته ، قلعه مروست ، قلعه محمد باقری ، قلعه ملکی ، قنات حسن آباد ، قنات شاه حسینی ، قنات آب میری ، قنات ارزاندازان ، قنات بغداد آباد ، مسجد باغ بهار ، کاروانسرای مدور ، کاروانسرای چهار ایوانی ، کاروانسرای زین الدین ، کاروانسرای کرمانشاه ، کاروانسرای نو سر یزد ، کاروانسرای شمس ، کاروانسرای شاه عباسی ، مسجد منگاباد ، مسجد سرحوض ، مسجد جامع مهرپادین ، مسجد جامع باغ بهار ، مسجد جامع منگاباد ، مسجد جامع خورمیز ، نقوش تخته سنگ ارنان
- میبد : آب انبار کلا ، چاپارخانه ، آب انبار حاج آقا احمد ، آب انبار حاج ابوالحسن ، آب انبار حاجی رضا ، آب انبار حاجی محمد رضا ، آب انبار دوشیزه ، آب انبار محله بالا بفروئیه ، آب انبار میانی حسن آباد ، امام زاده خدیجه خاتون ، امام زاده سید ابوالقاسم بیده ، امام زاده میر شمس الحق ، امام زاده سید صدرالدین قنبر ، بافت تاریخی میبد ، برج کبوتر خانه ، بقعه شیخ ابوالقاسم بفروییه ، برج و بارو و دروازه شارستان ، بنای سلطان رشید ، روستای تاریخی خرانق ، قلعه نارین ، قلعه بشنیغان ، قلعه مهرجرد ، مسجد جامع میبد ، معبد چک چک ، موزه زیلو ، یخچال قدیمی
- یزد : آتشکده زرتشتیان ، آب انبار شش بادگیر ، آب انبار فهادان ، آب انبار چهار سوق ، آب انبار نصرآباد ، آب و انبار وقت و ساعت ، آب انبار کوشک نو ، آب انبار جنگ ، آب انبار خواجه دو دهنه ، آب انبار دروازه مالمیر ، آب انبار رستم گیو ، آب انبار باغ گندم ، آب انبار بوطیری – ابوالمعالی ، آب انبار شهدای فهرج ، بازار یزد ، باغ دولت آباد ، ، بقعه و مدرسه سید شمس الدین ، بقعه زرندیان ، بقعه سید پنهون ، بقعه شاه سید رضا ، دخمه زرتشتیان ، حاشیه مسیل هنشک ، حمام خان ، خانقاه شیخ علی بنیمان ، خانه لاری ها ، خانه ملک التجار ، کاروانسرای خان ، کاروانسرای خان پنج ، کاروانسرای علی آباد ، مدرسه ضیائیه ، حمام مسجد جامع ، حمام گلشن یابزرگ گازرگاه ، حمام خان ، حمام خرمشاه ، خانه ملک زاده ، خانه محمودی ، خانه مشروطه ، عمارت آتش و بهرام ، قبر پیر نارستانه ، کاروانسرای زین الدین ، مقبره شیخ زین العابدین علی خاموش ، میدان خان ، مسجد بزرگ پشت باغ ، مسجد بیاق خان ، مسجد چهل محراب ، مسجد محله ابوالمعالی ، مسجد جامع کبیر ، مسجد جامع عتیق ، مسجد سرپلک ، مسجد شاه عبدالقیوم
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد